Van aardgas naar warmtenet: vijf inzichten uit Venlo

'Hoe gaan we ons huis dan verwarmen?'

Tegen 2050 moet elke woning in Nederland af van aardgas. De eerste tussentijdse deadline volgt al in 2030. Dan moeten 1,5 miljoen Nederlandse woningen en gebouwen de overstap gemaakt hebben naar verwarming en warm water door schone energie. Het zijn de Nederlandse gemeenten die de overstap in de praktijk moeten brengen. Gemeenten maken daarom plannen over welke wijk als eerste aan de beurt is. En dat zorgt waarschijnlijk voor ongeruste conversaties aan de Nederlandse keukentafels. ‘Hoe gaan we ons huis dan verwarmen?’ ‘Moet ons gasfornuis naar de vuilnisbelt?’ Als gemeente krijg je veel vragen op je bord waar je maar beter een helder antwoord op hebt. Of anders gezegd: communicatie en participatie zijn belangrijke puzzelstukken op de weg naar een aardgasvrije wijk.

Vijf inzichten uit Venlo

In opdracht van de gemeente Venlo ontwikkelde Connect een aanpak op maat voor communicatie en participatie. Met als concrete casus: de omschakeling van vier Venlose wijken naar een warmtenet. Bij elkaar ruim 3.000 huishoudens die de komende jaren de omschakeling gaan maken. Ondertussen is onze strategie klaar en zijn de eerste acties uitgerold. Hoog tijd om enkele inzichten te delen.

1. Als het beleid krom is, communiceer je het niet recht

Landelijk wordt gewerkt aan nieuwe wetgeving voor warmtebedrijven. Maar tot de nieuwe warmtewet er is, is er vooral veel onduidelijkheid en onzekerheid. Daar hebben veel warmteprojecten in het land last van. Dankzij stevige besluiten van de Venlose gemeenteraad kunnen wij echter doorpakken en staan we sterk in onze communicatie. En dat is een belangrijke succesfactor gebleken. Helder beleid zorgt voor een logische én aantrekkelijke boodschap: ‘Als gemeente worden we eigenaar van het eerste Venlose warmtenet waar bewoners vanaf 2028 op aan kunnen sluiten, tegen hooguit hetzelfde geld als zij nu betalen voor gas’.

2. Ontmoet ‘Welwillende Wilma’ en ‘Afwachtende André’

De vier betrokken Venlose wijken liggen op een steenworp afstand van elkaar: Hagerhof-Oost, Hagerhof-West, Sinselveld en Krekelveld. Toch zijn de verschillen groot. Maar die zie je pas als je je verdiept in de gegevens én de mensen. We doken in een leefstijlwijzer, belden aan bij bewoners, maakten veel praatjes met mensen en zetten een grote peiling op. Zo weten we wat er speelt en hoe mensen betrokken willen worden. De grootste groep blijkt het oordeel van buren, vrienden en familie belangrijk te vinden, mee te willen denken en overwegend positief te staan tegen de energietransitie als geheel. De zogenoemde ‘Welwillende Wilma’s’. Op die grootste groep baseerden we onze communicatie- en participatieacties.

3. Het duurt lang... en bewoners zijn met andere dingen bezig

“2050? Dan hebben we toch nog tijd genoeg!” De deadline lijkt voor veel mensen nog een ver-van-hun-bed-show. Zeker omdat er nog niets te zien is en er nog geen duidelijkheid is over plan of kosten. Is het dan wel nodig om nu al te communiceren? Absoluut! Het zou zonde zijn als iemand zijn huis gaat verbouwen en een spiksplinternieuwe cv-ketel koopt. We informeren mensen. En dat doen we voornamelijk gedurende de campagnemaand: De Warmste Maand. De rest van het jaar is de communicatiestroom bewust op aan laag pitje. Omdat we heus wel weten dat mensen met veel meer dingen bezig zijn dan met het warmtenet. Door communicatie te centreren in één maand, creëren we een gevoel van momentum. En elk jaar staat een ander relevant thema centraal.

4. Bewoners luisteren liever naar buren dan naar ambtenaren

Afstappen van aardgas is een ingrijpende verandering. Als overheid kom je letterlijk achter de voordeur van mensen. Velen zien de omschakeling naar het warmtenet als iets dat moet. Niet als iets dat je wilt. En dat is best jammer, want voor veel mensen heeft een warmtenet voordelen. Zekerheid, stabiele prijzen en duurzaamheid, om er een paar te noemen. Maar wie gaat de burgers daarvan overtuigen? Niet de overheid, maar wel mensen zoals jij en ik. In Venlo werken we daarom actief samen met bewoners die zich al dan niet kritisch uitspreken: het Meedenkteam. Deze groep onafhankelijke mensen heeft een formele stem in de planvorming. En, ze zijn daarnaast ook gewoon buren die hun mening vertellen. Want hoe lager de drempel, hoe beter.

5. Inzichten van bewoners wijzen ons de weg

Elke wijk met haar specifieke bewoners vraagt om een eigen aanpak op maat. Daar zijn we van overtuigd. Maar dat betekent niet dat we telkens bij nul beginnen. Heel Nederland staat de komende jaren voor dezelfde grote opgave om wijken van het gas af te halen. We leren graag van inzichten uit andere gemeenten. En we peilen en delen onze eigen successen en missers proactief. We onderzoeken regelmatig twee onderwerpen: de aansluitbereidheid van mensen én de informatievoorziening om een goede keuze te kunnen maken. Zo bleek in Venlo onlangs dat 62% van de respondenten wel of waarschijnlijk wel wil aansluiten op het warmtenet - in 2028, met de huidige informatie. En: hoe hoger de leeftijd, hoe hoger de aansluitbereidheid.