Een goed participatietraject of omgevingsdialoog zit vol lastige dilemma’s. Hieronder lees je onze 5 praktische tips over het dilemma ‘Schets je een droombeeld óf gooi je de sh*t op tafel?’. Wij vroegen communicatie-expert Guido Rijnja om een reactie op het dilemma. Zijn tip vind je hier en zijn volledige reflectie op het dilemma lees je hier.
5 Tips uit onze dagelijkse praktijk
Het is een open deur, de realiteit verbloemen of mooier voor te stellen dan ze in werkelijkheid is, werkt op lange termijn tegen je. Eerlijk duurt het langst. Als er huizen vlakbij dat nieuw te bouwen windpark liggen, probeer ze dan niet weg te moffelen op de maquette of het toekomstbeeld. De aap komt toch uit de mouw. Mensen voelen zich bedrogen, standpunten en relaties gaan zich verharden. Voor pijnpunten kun je in een sfeer van openheid en onderling vertrouwen oplossingen en compromissen proberen te zoeken. Wantrouwen kun je heel moeilijk nog hersteld krijgen. Een vertrouwensbreuk is de beste garantie op een project zonder draagvlak en ellenlange procedures. Hoe kun je het dan wel aanpakken? We delen een paar tips uit onze dagelijkse praktijk.
1. Informeer over inhoud én proces
Niet alleen het wenkend perspectief is belangrijk, ook de weg daarnaartoe. In een participatietraject is het proces even belangrijk als de inhoud. Als projecten geen draagvlak vinden, dan is dat even vaak te wijten aan een slecht proces dan een slechte inhoud. Soms zijn belanghebbenden in het begin niet eens tegen de plannen, maar keren ze zich toch tegen het project omdat ze zich genegeerd of verkeerd begrepen voelen. Blijf daarom voortdurend communiceren, verhoog het ritme naarmate het traject vordert, blijf altijd hameren op het waarom en de urgentie van het project. Maar belicht ook de weg naar de eindstreep.
2. Doorbreek het wij/zij denken: geef ruimte aan de tegenstem
Als de tegenstem geen plek krijgt in een participatietraject, dan zal ze haar weg zoeken buiten dat traject. Dan stappen tegenstanders van jouw project naar de pers, dan organiseren ze petities en manifestaties en stappen ze rechtstreeks naar het stads- of gemeentebestuur. Negeer de tegenstem niet, maar geef ze ruimte. Nodig de actiegroep uit voor een gesprek, betrek de tegenstanders in de klankbordgroep, biedt de felste criticaster een plek aan de ontwerptafel aan. Maak er geen gimmick of geen slim trucje van, maar méén het. Luister echt naar hun bezwaren en ideeën.
3. (H)erken emotie
Bezorgdheden over windparken, dijken, woonwijken,… worden te gemakkelijk weggewuifd als een typische NIMBY-reactie: Not In My BackYard. Maar door elke tegenstem meteen weg te zetten als zure burgers die de vooruitgang tegenhouden en hun kleine eigenbelang boven het algemeen belang stellen, zorg je er alleen maar voor dat de verhoudingen verslechteren. Ze voelen zich onbegrepen en kruipen nog dieper in hun loopgraven. Resultaat: een oplossing is verder weg dan ooit. Het is belangrijk te erkennen dat de reacties op grote ontwikkelingen niet alleen rationeel zijn. Ze zijn – zeker nadat impact bekend wordt, eerst en vooral ook emotioneel. Als er ingrepen gebeuren die raken aan de vertrouwde omgeving, bijvoorbeeld een woning of een wijk, dan zullen mensen daar vaak emotioneel op reageren. Lach die reacties niet weg, maar neem ze serieus en probeer ze te kanaliseren. Laat ze niet sudderen in de buurt. Het verhaal, de weerstand en de onzekerheid wordt dan alleen maar groter.
4. Stel spelregels op voor participatie
Luisteren naar elkaar. Vragen stellen. Niet voor een ander praten. Het lijkt evident, maar kan geen kwaad om de spelregels voor participatie nog eens helder en ondubbelzinnig op te lijsten. Het kan niet de bedoeling zijn dat de luidste roepers de andere belanghebbenden overbluffen. Elke stem is relevant, als professional moet je een kader creëren waarin al die stemmen in al hun diversiteit aan bod kunnen komen. Dan krijg je respect en begrip.
5. Je wint of verliest ten opzichte van de verwachting
Door realistische toekomstbeelden te schetsen, geef je jezelf de kans om ook over die lat te springen. Hoeveel projecten gaan niet ten onder aan niet-ingevulde verwachtingen?
Tip van communicatie-expert Guido Rijnja: Weet van jezelf hoe je in dilemma's staat en geniet
ook van het puzzelen
“Elke keer weer ben ik geraakt door wat er op het moment van een topprestatie – laten we ons werk gewoon maar zo noemen – in een professional gebeurt. Hoe kom je nou tot zo’n beslissing over wat het goede is? Er zijn verschillende “hefbomen” om met dilemma’s om te gaan. Ik licht er nu een uit: Zien waar de ander naar verlangt, want iemand die ergens tegen is, is ook ergens voor.”
Guido Rijnja schreef een uitgebreide reflectie op het participatiedilemma ‘Schets je een droombeeld óf gooi je de sh*t op tafel?’ en op dilemma’s in het algemeen. Je leest zijn blog hier.
